Gần đây, tình trạng quảng cáo thổi phồng công dụng sản phẩm, sử dụng hình ảnh người nổi tiếng để tiếp thị các mặt hàng kém chất lượng đang ngày càng phổ biến. Có thể kể đến các sản phẩm như kẹo rau củ Kera, thực phẩm giảm cân, kem chống nắng,…Những hành vi này không chỉ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến niềm tin và sức khỏe của người tiêu dùng, mà còn làm ảnh hưởng đến các doanh nghiệp kinh doanh minh bạch, chân chính.
Trong bối cảnh đó, việc hiểu rõ và tuân thủ các quy định pháp luật về quảng cáo là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp xây dựng hình ảnh chuyên nghiệp, thể hiện trách nhiệm xã hội và tránh các rủi ro pháp lý.
Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn đọc góc nhìn pháp lý về hoạt động quảng cáo, các hành vi bị cấm, cũng như những lưu ý quan trọng giúp doanh nghiệp thực hiện quảng cáo đúng luật và hiệu quả.
Hoa hậu Thùy Tiên, Hằng Du Mục, Quang Linh Vlogs (từ trái qua) trong một lần livestream bán kẹo Kera.
Ảnh: Cắt từ video
Thế nào là quảng cáo sai sự thật?
Là trường hợp quảng cáo không đúng sự thật hoặc gây nhầm lẫn về một trong các vấn đề sau:
- Khả năng kinh doanh;
- Khả năng cung cấp sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ của tổ chức, cá nhân kinh doanh sản phẩm, hàng hóa , dịch vụ;
- Số lượng, chất lượng, giá, công dụng, kiểu dáng, bao bì, nhãn hiệu xuất xử, chủng loại;
- Phương thức phục vụ; và
- Thời hạn bảo hành của sản, sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ đã đăng ký hoặc được công bố.
(Theo Khoản 9 điều 8 Luật quảng cáo 2012)
Các loại sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ bị cấm quảng cáo
Quảng cáo từ lâu được biết đến là một trong những phương thức đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy doanh số bán hàng của doanh nghiệp. Tuy nhiên, không phải sản phẩm nào cũng được phép quảng cáo trên phương tiện truyền thông đại chúng.
Theo Điều 7 Luật Quảng cáo 2012, các sản phẩm, hàng hóa bị cấm quảng cáo bao gồm: (i) thuốc lá; (ii) rượu có nồng độ cồn từ 15 độ trở lên; (iii) sản phẩm thay thế sữa mẹ dùng cho trẻ dưới 24 tháng tuổi, sản phẩm dinh dưỡng bổ sung dùng cho trẻ dưới 06 tháng tuổi; bình bú và vú nhân tạo: (iv) thuốc kê đơn hoặc thuốc không kê đơn (được khuyến cáo hạn chế sử dụng và sử dụng dưới sự giám sát của thầy thuốc); (v) các loại sản phẩm, hàng hóa có tính chất kích dục; và (vi) vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ và các loại sản phẩm, hàng hóa có tính chất kích động, bạo lực. Đồng thời, cá nhân, tổ chức lưu ý không được quảng cáo đối với các hàng hóa, dịch vụ cấm kinh doanh theo quy định của pháp luật.
Hậu quả pháp lý của hành vi quảng cáo sai sự thật
Cá nhân, tổ chức có hành vi quảng cáo không đúng hoặc gây nhầm lẫn về khả năng kinh doanh, khả năng cung cấp sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ của tổ chức, cá nhân kinh doanh sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ; về số lượng, chất lượng, giá, công dụng, kiểu dáng, bao bì, nhãn hiệu, xuất xứ, chủng loại, phương thức phục vụ, thời hạn bảo hành của sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ đã đăng ký hoặc đã được công bố có thể phải chịu mức xử phạt vi phạm hành chính từ 60 đến80 triệu đồng đối với cá nhân và từ 120 đến 160 triệu đồng đối với tổ chức (Khoản 3 Điều 5 và Khoản 5 Điều 34 Nghị định 38/2021/NĐ-CP).
Đặc biệt, đối với các hành vi quảng cáo sai sự thật có liên quan đến sức khỏe con người, tổ chức, cá nhân vi phạm có thể phải đối mặt với các mức phạt vi phạm hành chính như sau:
- Quảng cáo mỹ phẩm có tác dụng không phù hợp với công bố tính năng sản phẩm mỹ phẩm: từ 15 đến 20 triệu đồng đối với cá nhân và từ 30 đến 40 triệu đồng đối với tổ chức (Khoản 3 Điều 5 và Điều 51.3 a, Nghị định 38/2021/NĐ-CP);
- Quảng cáo mỹ phẩm có tác dụng như thuốc gây hiểu nhầm sản phẩm đó là thuốc: từ 30 đến 40 triệu đồng đối với cá nhân và từ 60 đến 80 triệu đồng đối với tổ chức (Khoản 3 Điều 5 và Điều 51.4, Nghị định 38/2021/NĐ-CP).
Quảng cáo thực phẩm chức năng gây hiểu nhầm có tác dụng như thuốc chữa bệnh: từ 20 đến 30 triệu đồng đối với cá nhân và từ 40 đến 60 triệu đồng đối với tổ chức (Khoản 3 Điều 5 và Điều 52.4, Nghị định 38/2021/NĐ-CP). Nếu hành vi này diễn ra hai (2) lần trở lên trong thời hạn 6 tháng, cá nhân, tổ chức còn bị tước quyền sử dụng Giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố sản phẩm từ 5 đến 7 tháng và bị tước quyền sử dụng Giấy xác nhận nội dung quảng cáo từ 22 tháng đến 24 tháng (Điều 52.5 (b), Nghị định 38/2021/NĐ-CP).
Trường hợp người vi phạm đã bị xử phạt hành chính nhưng vẫn tái phạm, người đó có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội quảng cáo gian dối với mức phạt tiền lên đến 100 triệu đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm. Hơn nữa, người phạm tội có thể bị phạt tiền lên đến 50 triệu đồng, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 đến 05 năm. (Điều 197 Bộ Luật Hình sự 2015).
Những lưu ý khi thực hiện hoạt động quảng cáo
Thứ nhất, về tiếng nói, chữ viết trong quảng cáo, tổ chức, cá nhân và người làm truyền thông trong doanh nghiệp cần lưu ý các sản phẩm quảng cáo phải có nội dung thể hiện bằng tiếng Việt trừ trường hợp (i) nhãn hiệu hàng hoá, khẩu hiệu, thương hiệu, tên riêng bằng tiếng nước ngoài hoặc các từ ngữ không thể thay thế bằng tiếng Việt hoặc (ii) sách, báo, trang thông tin điện tử, chương trình phát thanh, truyền hình bằng tiếng dân tộc thiểu số Việt Nam và tiếng nước ngoài. Bên cạnh đó, trường hợp sử dụng cả tiếng Việt, tiếng nước ngoài cùng một sản phẩm thì lưu ý khổ chữ nước ngoài không được quá ba phần tư khổ chữ tiếng Việt và được đặt bên dưới tiếng Việt. Nếu quảng cáo được phát trên đài phát thanh, truyền hình hoặc các phương tiện nghe nhìn thì phải đọc tiếng Việt trước tiếng nước ngoài ( Điều 16 Luật Quảng cáo 2012).
Thứ hai, về yêu cầu đối với nội dung quảng cáo, nội dung quảng cáo phải đảm bảo trung thực, chính xác, rõ ràng, không gây thiệt hại cho người sản xuất, kinh doanh và người tiếp nhận quảng cáo (Điều 19 Luật quảng cáo 2012).
Khi quảng cáo những mặt hàng như thuốc; mỹ phẩm; thực phẩm, phụ gia thực phẩm; hóa chất, chế phẩm diệt côn trùng, diệt khuẩn dùng trong gia dụng và y tế; thiết bị y tế; sản phẩm sữa và sản phẩm dinh dưỡng bổ sung dùng cho trẻ; dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh; thuốc bảo vệ thực vật, nguyên liệu thuốc bảo vệ thực vật, vật tư bảo vệ thực vật, sinh vật có ích dùng trong bảo vệ thực vật, thuốc thú y, vật tư thú y; và phân bón, chế phẩm sinh học phục vụ trồng trọt, thức ăn chăn nuôi, chế phẩm sinh học phục vụ chăn nuôi, giống cây trồng, giống vật nuôi. Doanh nghiệp cần tuân thủ các yêu cầu về nội dung cụ thể với từng loại và cần thực hiện thủ tục yêu cầu xác nhận nội dung quảng cáo đối với các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ đặc biệt (Điều 12 Nghị định 181/2013/NĐ-CP ).
Thứ ba, về điều kiện quảng cáo, trước khi thực hiện hoạt động quảng cáo, doanh nghiệp cần đảm bảo đã có: (i) giấy chứng nhận kinh doanh nếu đối tượng quảng cáo là hoạt động kinh doanh hàng hóa, dịch vụ; (ii) tài liệu chứng minh về sự hợp chuẩn, hợp quy nếu đối tượng quảng cáo là các loại sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ; (iii) giấy chứng nhận quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng tài sản nếu đối tượng quảng cáo tài sản mà pháp luật quy định tài sản đó phải có giấy chứng nhận quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng.
Ngoài ra khi thực hiện quảng cáo cho sản phẩm, hàng hóa dịch vụ đặc biệt, người làm truyền thông và doanh nghiệp cần lưu ý đảm bảo các điều kiện theo Khoản 4 điều 20 Luật quảng cáo 2012. Chẳng hạn, đối với thuốc được phép quảng cáo theo quy định pháp luật về y tế thì phải có giấy phép lưu hành tại Việt Nam đang còn hiệu lực và tờ hướng dẫn sử dụng do Bộ Y tế phê duyệt; hoặc quảng cáo mỹ phẩm phải có phiếu công bố sản phẩm mỹ phẩm.
Thứ tư, về phương tiện quảng cáo, quảng cáo hợp pháp không chỉ dừng lại ở mặt nội dung mà còn ở phương tiện để thực hiện quảng cáo. Theo Luật Quảng cáo 2012, doanh nghiệp có thể lựa chọn nhiều phương tiện truyền thông để tiếp cận công chúng thông qua báo chí, các thiết bị viễn thông, băng rôn, biển hiệu, phương tiện giao thông, người chuyển tải hay các sự kiện văn hóa, thể thao…, miễn là phù hợp theo quy định của pháp luật.
Tuân thủ pháp luật trong hoạt động quảng cáo không chỉ giúp doanh nghiệp tránh rủi ro pháp lý mà còn góp phần xây dựng uy tín và niềm tin với người tiêu dùng. Hy vọng những thông tin trong bài viết sẽ giúp doanh nghiệp chủ động hơn khi triển khai các hoạt động quảng bá sản phẩm, dịch vụ một cách chuyên nghiệp và đúng luật.
